Biały Słoń

​Poza zasięgiem Ziemi i jej atmosfery

Astronomia jest jedną z najstarszych nauk, łączących obserwację i wyjaśnienie wydarzeń, które odbywają się poza zasięgiem Ziemi i jej atmosfery. Nauka zajmuje się pochodzeniem, rozwojem, właściwościami obiektów, obserwowanych na niebie (oraz zjawisk, które zachodzą poza Ziemią), a także procesami z nimi związanymi.

Astronomia i jej metody mają duże znaczenie. Badanie procesów, zachodzących na różnych ciałach niebieskich, pozwala astronomom badać substancję w takich jej stanach, które są jeszcze nieosiągalne w ziemskich laboratoriach. Dla otrzymania nowych wyników i bardziej dokładnych obrazów nocnego nieba uczeni zaczęli budować coraz większe i większe teleskopy w odległych miejscach wysokogórskich dla zmniejszenia wpływu atmosfery ziemi na jakość zdjęć nieba gwiaździstego. Jedno z obserwatorium znajduje się wśród malowniczych gór w Karpatach i obecnie ma nazwę Międzynarodowe Centrum Naukowe „Obserwatorium”.

Centrum Naukowe na szczycie Pop Iwan, również znane pod nazwą Biały Słoń, to byłe polskie astronomiczne i meteorologiczne obserwatorium jest najwyżej położoną budowlą na Ukrainie.

Na górze Pop Iwan pierwsze zdjęcie wykonane nowym aparatem zrobił polski uczony Maciej Bielicki w 1937 roku. Bielickiemu udało się wykonać 4 fotografie planetoid o nazwie Interamnia (704). Kilka miesięcy później zrobiono dwa zdjęcia komety Jurlof-Achmarof-Hassel. Otrzymane w ten sposób dane zostały opublikowane w czasopiśmie Obserwatorium Warszawskiego w latach 1938-1939.

Wiosną 1939 roku pracę w obserwatorium rozpoczął doktor Włodzimierz Zonn. Fotografował on gwiazdy w dwóch kolorach, które różniły się intensywnością poświaty na czarno-białych zdjęciach. Całą swoją pracę poświęcił zorzom Drogi Mlecznej. Przechowywany w Warszawie nieopracowany materiał doktora Zonna zniknął podczas Powstania Warszawskiego 1944 roku.

W kwietniu 1939 roku magister Stefan Szczyrbak przybył do obserwatorium, żeby przeprowadzić badania astronomiczne (na zlecenie profesora Kamieńskiego). Zrealizował on wtedy blisko 70 ocen jasności gwiazd zmiennych, wykonał serię rysunków z obiegu Marsa, wyznaczył 6 pozycji komety Brooks’a.

Po wybuchu II wojny światowej personel opuścił obserwatorium, zabierając ze sobą najcenniejsze sprzęty, które trafiły do Obserwatorium Astronomicznego w Budapeszcie, potem do Wiednia, skąd po wojnie wróciły do Polski. Zmontowany trójsoczewkowy obiektyw przebywa w Planetarium Śląskim.

Przez najbliższy czas po zamontowaniu odpowiedniego urządzenia astronomicznego, Międzynarodowe Centrum Naukowe „Obserwatorium” na górze Pip Iwan ma stać się jednym z centrów astronomicznych na Ukrainie, na podstawie którego studenci nauczą sie prowadzić obserwację, a ich badania przyniosą praktyczną korzyść dla społeczeństwa.